ลำน้ำสาว วิถีซึ่งมีสตรีร่วมสืบทอด
จากตำนานม้งแห่งลำน้ำสาว เดินทางสู่เรื่องราวปัจจุบัน ล่วงผ่านคืนวันที่ “ความเท่าเทียม” ถูกพูดถึงโดยไม่เหนียมอาย เรื่องของหญิงชายกลายเป็นพรมแดนถูกขยับให้เข้ามาใกล้กันราวกับจะซ้อนทับ การปรับตัวอย่างน่าสนใจเริ่มเกิดขึ้นแล้วยกตัวอย่าง เช่น มื้อเย็นของชาวม้งบางหมู่บ้าน ผู้ชายนั่งล้อมวงกินข้าวพร้อมกันกับผู้หญิง แม้คนละสำรับ แต่ฝ่ายหญิงก็ไม่ใช่ใครที่ต้องชะเง้อคอคอยให้ผู้ชายกินเสร็จก่อนอีกต่อไป ขณะเดียวกันพิธีผู่ ก็ได้รับการยอมรับจนทำให้ผู้นำ 18 ตระกูลแซ่ของชาวม้งมาร่วมลงนามรับในหลักการเรื่องนี้
เช่นกันกับชุมชนบ้านสันติสุขหนึ่งในภูมิประเทศที่มีลำน้ำสาวเลียบเลาะ และเป็นแหล่งอาศัยของชาวม้งในตำบลขุนควร อำเภอปง จังหวัดพะเยา ก็ได้ร่วมกับโรงเรียน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ภาคประชาสังคม จัดโครงการ “ศิลป์กล่อมดอย” ขึ้นเพื่ออนุรักษ์ลำน้ำและทรัพยากรธรรมชาติ โดยนัยสำคัญ คือ การมีสตรีม้งที่เป็นเด็กเยาวชนร่วมกิจกรรมตั้งแต่เเรก
จำนวนมากกว่าครึ่ง
แม้ในกิจกรรมจะมุ่งแสดงถึงวิถีวัฒนธรรมม้ง ทั้งการทำ “อัวด๊าเจ่” เพื่อย้อนให้ชุมชนรำลึกถึงการจับสัตว์น้ำแบบกตัญญูธรรมชาติ ผ่านพิธีกรรมมอบสัจจะกับหมอผีร่วมกัน ว่าจะดูแลลำน้ำ ต้นไม้ พืชพันธุ์ สัตว์ป่ารวมถึงปลารอบลำน้ำสาวไปตลอดอายุขัยของพวกเขา และการเปิดประตูพาบุคคลจากภายนอกร่วมเรียนรู้ ดนตรี ศิลปวัฒนธรรม และวิถีการดำรงชีวิตที่อยู่ร่วมกับธรรมชาติ โดยการสื่อสารผ่านจิตรกรรมบน “กำแพงพลังม้งน้อย” บริเวณหน้าโรงเรียน และร่วมกันสร้าง “สะพานสร้างจิตสำนึก” ขึ้นเป็นประติมากรรมชุมชน โดยนำเอาศิลปะมาเชื่อมต่อคนในชุมชนให้ตระหนักถึงสิ่งแวดล้อม
แม้จุดเริ่มต้นการมีอยู่ของสตรีกลุ่มชาติพันธุ์ จะผ่านความบอบช้ำ ผ่านวาทกรรมในแง่ลบของสังคมมากมายเพียงใด แต่ในวันนี้ เรื่องราวของสตรีชาติพันธุ์กำลังได้รับการบันทึกและเพิ่มจำนวนนับขึ้นเรื่อย ๆ ไม่ว่าจะเห็นด้วยหรือเห็นต่าง จนอยากยื่นมือเข้าช่วยเหลือเพียงใด แต่การดำเนินชีวิตของผู้หญิงชาติพันธุ์ กำลังจะถูกจดจำในฐานะส่วนหนึ่งของบันทึกโลก จนเป็นเรื่องราวที่ปราศจากบรรทัดสุดท้ายต่อไป
